این مقاله در تابستان 1389در استانداری مرکزی منتشر و در کتابخانه موجود است.
((نقش داده های خام آماری در فرآیند سیستمهای اطلاعاتی – عملیاتی))
Role of statistical Raw datas in process of operation information systems
نام نویسنده: عماد عظیمی
Author: Emad Azimi
کارشناس مسئول تحقیقات و حسابهای منطقه ای استانداری مرکزی
super expert of researches and Regional Accounting- Markazi province
Email: eaue58@yahoo.com
www.markazieconomics.blogspot.com
استانداری مرکزی
شماره نشریه:427
تابستان 1389
نقش داده های خام آماری در فر آیندهای سیستمهای اطلاعاتی – عملیاتی
چکیده:
داده های خام اولیه در کیفیت اطلاعات تولید شده نقش بسزایی دارند و انحراف داده ها از مرحله جمع آوری تا تولید آمار می تواند منجر به کاهش اطمینان آماری و ایجاد اخلال گردد . این انحرافات می تواند به دلایلی بوجود آید و گردش اطلاعات را در مسیر سیستم اطلاعاتی – عملیاتی با مشکلاتی رو برو سازد که با مفهوم فزونگی بهینه رفع شود . با گسترش دامنه گردش اطلاعات سطوح مختلف اجتماعی بوجود می آید و مفهوم تورم اطلاعاتی نیز که باعث کاهش ارزش اطلاعات آماری می شود ایجاد می شود . باید نقش و اهمیت ساماندهی نظام آمارهای ثبتی به طور مستقیم و غیر مستقیم مد نظر باشد تا بهتر بتوان به اهمیت آن در تولید اطلاعات که از سال 1920 میلادی بعنوان یکی از مهمترین عوامل تولید مطرح شده است پی برد . هدف از این مقاله آگاهی دادن در مورد نقش داده های خام آماری در روند پردازش اطلاعات می باشد که گامی است در جهت آماده سازی زمینه های لازم د خصوص فرهنگ سازی آمار ثبتی با رویکردی به علم اقتصاد بعنوان مکمل دانش آمار.
Abstract:
Initial raw data have essential role in produced information and data deviation from collective level till produce of statistic can decrease statistical confidence by to creation deranging. These de viations can created by some reasons and information cycling in path of operation- information system will confronting to problems that can will solve by optimum Excess. By develop of information cycles will create different social levels and concept of information inflation that causes diminishing statistical information value and then we study the particulars of a connectional society . we should pay enough attention to direct and indirect role and importance of registered statistics organization to better understanding its importance in information production which from 1920 as the most important production factors is presented. This article improves the knowledge in role of raw statistical data in process of information and is a step to make ready require introductions about to make culture in registered statistics.
واژه کلیدی : سیستم اطلاعاتی – عملیاتی ، آنتروپی، فزونگی
The key words:
Operation- information system- Entropy- excess.
1-مقدمه
همراه با گسترش فعالیتهای بشر و افز ایش تراکنشها آمار و اطلاعات فراوانی ایجاد می شود که می تواند در چگونگی ارزیابی کار صورت گرفته (کارکرد ارزیابی ) و همچنین انجام برنامه ریزیها (کارکرد برنامه ریزی ) نقش اساسی را ایفا کنند . متناسب با افزایش تراکنشها سطح اطلاعاتی که متشکل از آمار و ارقام خاص خود می باشد بوجود می آید که اگر فرض کنیم گروهی از آمار واطلاعات تولید شده متناسب با نیاز کاربران خاص خود می باشد به صورتی که برای گروههای دیگر ارزش اطلاعاتی ندارد و یا آنکه توانایی درک آنها را نخواهند داشت می توان از سطوح اطلاعات صحبت کرد که مسائل خاص خود را دارند و بدیهی است که در هر سطح اطلاعاتی اطلاعات مورد استفاده نباید حالت داده های خام را داشته باشند بلکه باید به اندازه کافی پردازش شده باشند به طوری که دارای اطمینان و کیفیت بالایی باشند . بنابراین در مسیر گردش اطلاعات از حالت ایجاد یک رخداد و ثبت آن در پاینترین نقطه عملیاتی تا خروجی آن که هان اطلاعات پردازش شده می باشد ممکن است انحرافاتی پدیدار شود که بتواند اطلاعات را با کاهش اطیمنان آماری مواجه سازد . این انحرافات از نقطه ثبت در پاینترین نقطه عملیات توسط اپراتور آغاز و به استفاده نادرست تا از کاربریهای ادامه خواهد داشت حتی می توان انحراف را پس از تحلیل توسط آنالیزور برنامه ریز مشاهده نمود ولی از آنجا که این مقاله تمرکز مطالعه خود را بر فرآیند آماری آن قرار داده است انحرافات آماری مد نظر می باشد .
باتوجه به آنکه انحرافات می تواند نقطه بحران باشد از واژه بحران آماری در خصوص استفاده از آمار خام در فرآیند تحلیلها بویژه تحلیلهای اقتصادی یاد می شود که در صورت عدم اصلاح می تواند حالت همیشگی را پیدا کند .
به طور کلی 3 گونه بحران در فرایند استفاده از داده های آماری ممکن است وجود داشته باشد :
1-1) فزونگی: انحرافاتی که به طور طبیعی و خارج از کنترل محقق در فرآیند گردش اطلاعاتی ممکن است بوجود آید .
2-1) آمار سازی : انحرافاتی که بعلت دستکاری آماری و داده ها بوجود می آید که معمولاً در مقاصد سیاسی یا مباحث اقتصادی مطرح است .
3-1) سرکوب اطلاعاتی : انحرافاتی که بعلت ضروری نبودن و یا به دلیل مسائلی ارائه نمی شوند و منجر به از دست دادن اطلاعات می گردد .
بدیهی است که هرگونه انحراف متناسب با شرایط خاص یک جامعه بوجود می آید . به طور مثال سرکوب اطلاعاتی ویژگی اصلی جوامع غیر دموکراتیک و یا آمارسازی در جوامعی که عملکردهای اقتصادی ضعیفتر از برنامه توسعه است وجود دارد .
اهمیت آمار و اطلاعات از آنجا مشخص می شود که این اطلاعات پایه و اساس نهادهای خاصی می
باشد که در صورت ارائه غلط ماهیت آن دگرگون می شود و از کارکرد اصلی خود فاصله می گیرد و متناسب با پیشرفت یک جامعه نقش نهادهای اطلاعات نیز دگرگون می شود . همانطور که گفته شد اصول اولیه ای که هرنهاد بر پایه آن شکل می گیرد اطلاعات می باشد که کارکردی دوگانه دارد: اول کارکرد تحلیل وضع موجود آن نهاد و دوم، کارکرد نیاز سنجی نهادمی باشد که اساس برنامه ریزی است . بدیهی است که با پیچیده تر شدن جوامع کارکردها نیز دستخوش تغییر شده و تنوع کار آنها باعث توزیع اطلاعاتی و ایجاد خرده نهادهای اطلاعاتی دیگر می شود . که آنچه باید مورد توجه قرار گیرد افزایش توجه به آمار ثبتی با ویژگیهای خاص خود و اصول درست پردازش اطلاعاتی می باشد تا بتوان تحلیل صحیحی از وضعیت موجود و حرکت به سمت برنامه ریزی منطقی به دست آورد . آنچه که مد نظر این مقاله می باشد آن است که مفهوم انحراف 3 گانه آماری را توضیح داده و سپس رابطه آنرا با سطوح جامعه مشخص کرده و ویژگیهای اساسی یک جامعه ارتباطی را بیان کند .
در پایان مقدمه به این نکته اشاره می گردد که آشنایی با فرآیند گردش اطلاعات آماری و انواع انحرافات موجود و رابطه آنها با سطوح مختلف یک جامعه دید کلی را به پژوهشگران و برنامه ریزان ارائه می دهد تا در قالب آن با اندیشه ای ژرف تر کارکرد منظم منسجم آماری را درک کرده و بتوانند برنامه های دقیقتر و بهینه تری را ارائه دهند که همراه با شناخت کلی جامعه و سطوح اطلاعاتی باشد و سعی بر پر اهمیت تر جلوه دادن جایگاه آمار ثبتی داشته باشند .
واژگان کلیدی : سیستم اطلاعاتی –عملیاتی ، فرونگلی ، آنتروپی
2- بیان مسئله
1-2) توضیح انحرافات :
در فرآیند آماری یکسان دانستن مبدأ و مقصد هزینه های بسیاری را بر فرآیند کارکرد آماری تحمیل می کند . بعبارت دیگر استفاده از داده های خام برای تحلیل و تجزیه های کاربردی نتایج نادرستی را بدست می دهد . این همان معنای ساده انگاری آماری است که نقطه شروعی برای انحرافات پس از استفاده از تحلیلها می باشد .
انحرافات آماری (البته باید توجه داشت انحرافاتی در این مقاله مد نظر هستند که ناشی از نوع انحرافات فنی و تکنیکی نیستند بلکه انحرافات مربوط به کار برد مورد نظر می باشد) افزایش انحرافات آماری رابطه مستقیمی با افزایش هزینه انرژی دارد که در روند مقاله عمیقاً بحث خواهد شد فقط در اینجا به طور نمونه بیان می شود که نشان می دهد چگونه استفاده نادرست از داده های خام به جای اطلاعات پردازش شده منجر به افزایش هزینه می شود . بنابراین لازم است که رابطه اجمالی توسعه اقتصادی با کاربرد آماری توضیح داده شود .
همانطور که امروزه اقتصاد دانانی که با آمارهای اقتصادی مانندحساب تولید ناخالص داخلی (GDP) ، جداول داده -ستانده و ... سروکار دارند اذعان دارند استفاده از داده های پردازش نشده در تحلیلها اثرات منفی فراوانی را در فرآیند توسعه اقتصادی دارد به چند دلیل اول آنکه زمانی که داده های خام به جای اطلاعات پردازش شده استفاده می شوند اگر اطلاعات پردازش شده موجود باشد ولی استفاده نشوند به معنای آن است که هزینه ای بابت تولید اطلاعات پردازش شده صورت گرفته است ولی از نتایج آن استفاده نشده است واین به معنای انجام هزینه پولی و غیر پولی (هزینه فرصت از دست رفته ) می باشد که از نتایج آن استفاده نمی شود و دوم آنکه استفاده از داده های خام در تحلیلها جهت انجام مطالعات توسعه اقتصادی نشانه های نادرستی از وضعیت موجود اقتصاد را به برنامه ریز می دهد که منجر به برنامه ریزی نادرست می گردد .
به طور مثال برنامه ریز منطقه ای در نظر دارند که نرخ بیکاری را در دوره ای مشخص به نرخ مورد نظر(نرخ هدف) کاهش دهند . این تعمیم را آنها با توجه به آمار موجود از وضعیت بیکاری و اشتغال موجود منطقه اتخاذ کرده اند (تحلیل وضع موجود ) . مسلم است چنانچه آنها از نرخ بیکاری خام (داده آماری خام ) به جای اطلاعات پردازش شده استفاده کنند نمی توانند به هدف مورد نظر خود برسند (کارکرد نیاز سنجی ) . البته پردازش اطلاعات خود شرایط خاص خود را دارد که در این مقاله بعلت آنکه هدفش مطالعه پردازش اطلاعات نمی باشد بحث نمی شود . با این مثال ساده مشخص شده است که استفاده از داده خام به جای اطلاعات پردازش شده چگونه می تواند منجر به نتیجه نادرست گردد.
بدیهی است که فرآیند سیستمی تولید آمار باید از راه سیستمهای مشخص انجام پذیرد که این فرآیندهای سیستم اطلاعاتی ـ عملیاتی می باشد که در آن سیستم داده های خام را بعنوان درون داده می پذیرد و پس از پردازش برون داده هایی بصورت اطلاعات عملیاتی و گزارشهای مدیریتی تولید می شود .
انحرافات تولید آماری معمولاً زمانی رخ می دهد که در کارکرد این سیستم اخلال وارد شود و در هر مرحله از آن امکان این حالت وجود دارد که انحرافاتی بوجود آیند یعنی از ثبت درپایینترین نقطه عملیات (درون داده ) تا مرحله ارائه برون داده . بدیهی است که برای افزایش کیفیت آماری و جلوگیری از انحرافات آماری طراحی سیستم اطلاعاتی ـ مدیریتی متناسب با اصول اولیه آن از مهمترین فعالیتها می باشد و شرط لازم است . انحرافات گوناگون آماری هریک به نوعی باعث اخلال در فرآیند آماری می گردند به طوری که این اخلالها با تغییر در میزان گردش اطلاعات یا تغییر کیفیت آنها باعث می شوند که اطمینان آماری کاسته شود . حال در اینجا سعی می شود هریک از انحرافات 3 گانه با تحلیلی ژرف تر مورد ارزیابی قرار گیرد .
1-1-2) فزونگی: همانطور که بیان شد این انحرافات خارج از کنترل محقق از فرآیند گردش اطلاعاتی ممکن است بوجود آید . این اخلال رابطه مستقیمی با ظرفیت مجرای انتقال اطلاعات (مسیر عبور اطلاعات) دارد و می تواند باعث کاهش کیفیت آماری گردد. از فرآیند گردش اطلاعات از فرستنده تا گیرنده خطر بروز اخلال فزونگی وجود دارد که به دلیل وجود آنتروپی یا درجه انحطاط نظام آماری می باشد و به این شکل است که در مسیر گردش اطلاعات بعلت نامناسب بودن مسیر گردش اطلاعاتی یا عدم همخوانی گنجایش مسیر با نوع داده مقداری از نمادهای اطلاعاتی (داده ) دچار انحطاط شوند و بار پیام داده ها را کاهش دهند . به همین دلیل وجود روش یا ابزاری جهت بازسازی اطلاعات از دست رفته ضروری می باشد که در این روش معمولاً اطلاعات خام آماری توسط کدهای خاصی دسته بندی و خلاصه شده و سپس به گردش اطلاعات خود ادامه می دهد . به این نوع خطا فزونگی گفته می شود . بدیهی است در صورتی که مجرا یا مسیر گردش اطلاعات محدود باشد اطلاعات خام اولیه باید با درجه پیگیری کد گذاری شوند تا هرکه گروه پیگیری از اطلاعات خام آماری را در برگیرد و به این وسله بتوان گروه زیادی از اطلاعات اولیه را با کدهای کمتری انتقال داد . بنابراین مشخص است که سرعت گردش اطلاعاتی تا حدود زیادی به حجم مسیر گردش اطلاعاتی و نوع داده های اولیه بستگی دارد و تا زمانی که شدت انتقال گروه کدها از ظرفیت کانال گردش اطلاعاتی تجاوز نکند کد گذاری می تواند تا سطح بهینه پیش رفته و روند انتقال اطلاعات در سطح خطای نزدیک به صفر انجام پذیرد . به طور مثال می توان از پهنای باند اینترنت و ماهیت اطلاعات یاد نمود که هرچقدر پنهای باند اینترنتی کم تر باشد اطلاعات و یا داده های خام اولیه با یدکد گذاری شوند و این کد گذاری باید حجم وسیعی از اطلاعات اولیه را در بر گیرد تا از طریق کاهش پراکندگی اطلاعات بتوان انتقال اطلاعات را با اطمینان بهتری انجام داد .
مشخص است که این نوع خطا خارج از اراده محقق انجام می پذیرد وتا حدود زیادی به نوع سیستم اطلاعاتی ـ مدیریتی ، دسته بندی کدهاو ... بستگی دارد، وجود کدهای isic در آمار اقتصادی دلیل بر وجود چنین حالتی در آمار می باشد که سعی در دسته بندی مشاغل و فعالیتهای اقتصادی بر اساس ماهیت کارکردی آنها دارد تا از این راه اولاً در روند حجم اطلاعات انتقالی صرفه جویی به وجود آید و دوماً باعث افزایش سرعت اتقال اطلاعات شود .
2-1-2) آمار سازی: دومین خطای موجود در اطلاعات آماری آمارسازی می باشد. این نوع خطا بر خلاف خطای نوع اول بعلت مسائل گوناگون سیاسی ـ اقتصادی و ... شکل گرفته و با توجه به ساختار هر جامعه ای شکل آن عوض می شود . ولی ماهیت آن که همانا اخلال در نظام آماری می باشد پابرجاست . آمار سازی معمولاً در مراحل اولیه سیستم اطلاعاتی مدیریتی صورت می پذیرد چرا که پایینترین درجه کنترل بر داده ها در همین مرحله است و با توجه به آنکه معمولاً در طراحی سیستمهای اطلاعاتی ـ مدیریتی توسط برنامه نویس ابزار کنترل روشها و تجزیه و تحلیلهای موجود می باشد بهترین نقطه این نوع خطای آماری در هنگام ورود اطلاعات می باشد . دلیل این امر آن است که معمولاً روشهای کنترل داده ها هزینه بر و زمان بر است و نمی توان تمامی داده ها را قبل از ورود به سیستم جهت پردازش کنترل نمود و سیستم نیز روشهای محدودی جهت کنترل آنها دارد . البته باید این نکته را در نظر داشت که با پیشرفت دانش نرم افزاری روشهایی در طراحی سیستم در نظر گرفته می شود تا از درستی اطلاعات خام ورودی اطمینان حاصل نماید ولی این روشها در مقایسه با ابزار کنترل روشهای پردازش و بازخوردها تا به حال اطمینان کمتری را به کاربرنهایی داده است . به طور مثال در هنگام ورود اطلاعات مخصوص به وضعیت اشتغال سن افراد معمولاً از سن 10 سال تا 65 سال می تواند وارد سیستم شود و سیستم افراد پایین تر از 10 سال و بالاتر از 65 سال را بعنوان ورودی قبول نمی کند ولی در فواصل نرخ 10 سال تا 65 سال امکان امارسازی وجود دارد و با پیشرفت تکنولوژی نرم افزار ابزارهای کنترلی مانند همخوانی سن با مدرک تحصیلی ، مدرک تحصیل با ماهیت شغل و ... استفاده می کند .
آمار سازی با درجه توسعه یافتگی جوامع رابطه مستقیم دارد. به این معنی که جوامع با افزایش توسعه اقتصادی ضرورت وجود شفافیت آماری را احساس می کند و عوامل موجود در آن جامعه نه انگیزه و نه توان آمارسازی را خواهند داشت چرا که نهادهای موجود در جامعه براساس ساختارشان و با ابزار کنترل امکان آمارسازی را کاهش می دهند. وجود مراکز تحقیقات آماری متعدد در کشورهای توسعه یافته دلیلی برادعای بالا می باشد که در یک فضای رقابتی فعالیت دارند که لازمه آن کاهش هزینه اطلاع رسانی همراه با افزایش کیفیت آماری می باشد . بنابراین با اتکا به آمارهای شفاف می توان نسبت به برنامه ریزی بهینه تر اقدام کرد و اطمینان آماری را افزایش داد . آمارسازی کارکرد جوامع را در برنامه توسعه اقتصادی ، اجتماعی و ... مختل می سازد و به دلیل آنکه واقعیت موجود در یک جامعه بوسیله آمارسازی دستخوش تغییرات می شود فضای مطالعاتی و پژوهشی به تدریج از واقعیت موجود در یک جامعه فاصله گرفته و دوگانگی اطلاعاتی بوجود می آید که ارقام آنها اختلاف زیادی با یکدیگر دارند و همین امر در بلند مدت باعث می شود تا نسبت به کارکرد مراکز آماری بی اطمینانی بوجود آید و در اذهان مردم این مراکز صرفاً مراکزی باشند که هزینه بر و فاقد کارایی لازم هستند و باعث افزایش هزینه عملیاتی دولت در اجرا و هزینه فرصت از دست رفته جامعه می گردد .
3-1-2) سرکوب اطلاعاتی: در خلال گردش اطلاعاتی در یک سیستم اطلاعاتی و مدیریتی ممکن است گروهی از داده ها در فرایند پردازش یا به دلیل ضروری نبودن و یا به دلایل مسائل امنیتی و ... ارائه نشوند در نتیجه ما گروهی از اطلاعات را از دست خواهیم داد . باید توجه کرد که این مورد انحراف آماری با مورد اول (فزونگی ) یک نقطه اشتراک دارند و آنهم از دست رفتن گروهی از داده ها می باشد ولی ماهیت آنها متفاوت است . بدین شکل که در سرکوب اطلاعاتی از دست رفتن اطلاعات ممکن است عمدی باشد که از طرف اپراتور یا محقق انجام می شود . در حالی که از فزونگی از دست رفتن اطلاعات به علت کارکرد فنی سیستم اطلاعاتی ـ مدیریتی می باشد . در حالت سرکوب اطلاعاتی ممکن است پژوهشگر برای رد یا قبول یک فرضیه از ورود داده هایی که امکان اریب مدل را افزایش می دهند خودداری کند و از آن جا که معمولاً این داده ها به کلی از بین نمی روند بلکه در فرایند گردش اطلاعاتی ممکن است در محل دیگری ذخیره شده باشد تعدد در منابع اطلاعاتی بوجود می آیدکه آمارهای همگنی را ندارند.
حالت دیگر آن است که پردازش گر تشخیص دهد گروهی از داده ها ممکن است کارایی لازم جهت پردازش را نداشته باشند و وجود آنها باعث افزایش حجم آماری شده و حذف آنها کارایی را کاهش ندهد . در این حالت از ورود آنها صرف نظر کند در این حالت هرچند گروهی از داده ها از دست می روند ولی نتیجه آن (خروجی ) ضرر کمتری نسبت به اریب دار بودن اطلاعات دارد و نتایج از اطمینان آماری بالاتری نسبت به سرکوب عمدی اطلاعات برخوردار می باشند .
به هرحال آنچه که از مطالعه ی سه گروه انحرافی آماری به دست آمد آنست که هر نوعی از انحراف منجر به کاهش اطمینان آماری و افزایش خطا می گردد به طوری که اتکا به نتایج آماری را بیش از پیش با افزایش خطا همراه می سازد و این امر با صرف انرژی بیشتر مربوط می شود که مورد بحث بعدی ما می باشد .
2-2) رابطه انرژی و اطلاعات :
انرژی و اطلاعات دو عنصر مهم و اثر گذار در زندگی اقتصادی جوامع امروز می باشند و درجه توسعه یافتگی جوامع تا حدود زیادی به این دو پدیده وابسته است . البته تا حدودی می توان عنوان نمود که نقش اطلاعات گاهی از وجود انرژی پر اهمیت تر است چرا که وجود اطلاعات درست می تواند استفاده از انرژی در جوامع را بهینه سازد در حالی که وجودانرژی بدون وجود اطلاعات درست و یا توزیع نا متقارن تنها رانت اقتصادی را در پی خواهد داشت . از آنجا که اطلاعات حاصل فعالیت پردازش داده ها می باشد می توان رابطه مستقیمی بین داده های خام و اطلاعات را شاهد بود . برای درک بهتر این موضوع ما آمارهای اقتصادی را مورد واکاوی قرارمی دهیم . ما در این حالت بازار نفت را مورد بررسی قرار می دهیم و از آنجا که اهمیت این انرژی حیاتی در جامعه امروز نقش تعیین کننده ای در قیمت جهانی ،تعادل بازار و ... دارد می توان گفت که با افزایش مقدار تقاضا برای نفت با توجه به ثبات سایر شرایط تولید ، قیمت آن نیز افزایش می یابد که البته سرعت و درجه تعدیل هریک به درجه کشش پذیری تقاضای قیمتی بستگی دارد . باید توجه داشت پس از شرط تعادل رفتار تقاضا کنندگان نفت به قیمت آن بستگی خواهد داشت به این شکل که مقدار تقاضای آنها با قیمت نفت رابطه معکوس می یابد . پس می بینیم که استفاده از انرژی تابعی است که اطلاعات موجود و از آنجا که این اطلاعات خود از داده ها حاصل می شوند می توان عنوان کرد که تقاضا به صورت مستقیم تابعی است از داده های خام . بدیهی است که هرگونه انحراف در داده ها نشانه های نادرستی به متقاضی می دهد و باعث می شود که او نتواند تقاضای خود را با توجه به واقعیت تعدیل کند به همین جهت است که گفته می شود قیمت (بعنوان اطلاعات ) هدایت کننده فعالان بازار (متقاضیان و عرضه کنندگان بازار ) می باشد و هرگونه اخلال باعث استفاده نابهینه از انرژی می گردد .
در این حالت می توان از آنتروپی اطلاعاتی بحث کرد که در اصل یک بحث فیزیکی می باشد که به اقتصادو آمار تحلیلی نیز مربوط می شود و به این شکل است که زمانی که عناصر درونی یک ماده افزایش می یابند بی نظمیهای درونی آن نیز افزایش یافته و باعث عدم تعادل ذرات اتمی می گردد. این مفهوم را می توان در مورد داده های آمای مشاهده نمود .
به عبارت دیگر مفهوم آنتروپی کمیتی است آماری که مربوط به توزیع احتمالات داده های آماری ( از حیث نوع آماره یا نوع کاربرد ) می باشد که درجه پیچیدگی یا نظم آماری را نشان می دهد . با افزایش آنتروپی نظم پذیری اطلاعات کاهش می یابد و می تواند نقطه بحرانی جهت پیدایش تحلیل آماری باشد .
اگر بخواهیم این بی نظمی را با فرمول نشان دهیم :
W= تعداد آرایشهای ممکن (نحوه قرار گرفتن اطلاعات ) یا پیچیدگی اطلاعات
m= حالات ممکن
N != کل بی نظمی در سیستم N1!= بی نظمی جزئی
مشخص است که تعداد آرایشهای ممکن اطلاعاتی(پیچیدگی اطلاعاتی) رابطه مستقیمی با کل بی نظمی موجود در سیستم دارد و خود بی نظمی کل از جمع بی نظمی های جزئی طرح که همان داده ها می باشند نشأت میگیرد . یعنی :
پس هرگونه اخلال در داده ها باعث می شود که اطلاعات پردازش شده نیز با اخلال همراه باشد و بی نظمی افزایش یابد . باید توجه داشت که انحراف موجود در داده ها ممکن است تا حدودی با اطلاعات پردازش شده متفاوت باشد و آن به هوشمندی سیستم اطلاعاتی ـ مدیریتی بستگی دارد که تا چه حد بتواند خطاها را تشخیص داده و اصلاح نماید .
مفهوم آنتروپی در تحلیل انرژی به معنای افزایش انحطاط انرژی است که می تواند بر اطلاعات قابل استفاده اثر بگذارد و با افزایش بی نظمی اطلاعاتی مقدار استفاده از انرژی نیز افزایش یافته و از آنجا که بیشتر بی نظمی ها در داده ها اعمال می شود می توان نتیجه گرفت که نرخ هدر رفتن انرژی تا حدود زیادی به بی نظمی اطلاعاتی بستگی دارد همانطور که مشخص است در فرایند گردش اطلاعاتی میل به بی نظمی و آنتروپی از هنگام ورود داده های خام تا آخرین مراحل ادامه دارد و علت آن می تواند استفاده از آمارهای خام نامناسب ؛ روشهای آماری پر هزینه و تحویل گرایی محقق باشد ( تحویل گرایی: انجام پژوهش با غرض ورزی وپیش داوری که در تحلیلهای اجتماعی باید حداقل باشد تا اطمینان آماری بالا باشد ) .
باید توجه داشت که فرایند گردش اطلاعاتی در هزینه های واقعی جامعه نیز دخیل است . به این شکل که اگر در جامعه ای مراکز متعدد آماری باشد که هریک براساس تعاریف خاص و روشهای خاص به تولید آمار بپردازند امکان تولید آمارهای متناقض وجود دارد که می تواند باعث افزایش اخلال در جامعه شود و هزینه های جامعه را به دو دلیل افزایش می دهد 1- هزینه افراد جامعه به دلیل پیدا کردن آمار صحیح افزایش می یابد که می تواند هزینه پول یا هزینه فرصت از دست رفته باشد . 2- در صورت استفاده از آمار نادرست هزینه اتلاف انرژی بر جامعه تحمیل می شود . این اتلاف انرژی نه تنها مربوط به نسل فعلی بلکه مربوط به نسلهای آینده نیز می گردد . چرا که انرژی موجود در جامعه که معمولاً ذخایر معدنی و ... هستند به نسلهای آینده نیز تعلق دارد .
هر فرایند آماری مجموعه ای است از وجود اطلاعات و انرژی. محقق برای استفاده از آمارهای خاصی در محاسبات ارزش افزوده به حداقل اطلاعاتی نیاز دارد که عدم وجود این اطلاعات حداقل محاسبه را غیر ممکن می سازد .
بنابراین می توان نتجیه گرفت که رابطه معکوس میان اطلاعات و مقدار استفاده انرژی وجود دارد به این شکل که با افزایش اطلاعات که مبتنی بر داده های خام است مصرف انرژی کاهش می یابد و این کاهش انرژی از دو ناحیه می باشد : اول آنکه با افزایش اطلاعات درست هزینه کسب اطلاعات کاهش می یابد و با هزینه کمتری می توان به آن دست یافت و دوم آنکه با افزایش اطلاعات می توان از انرژی کمتری استفاده کرد چرا که زمانی که اطلاعات قابل اطمینان افزایش یابد تخصیص بهینه تر انجام می شود و از اتلاف آن جلوگیری می شود مثال مورد نظر انرژی گرمایی است . هنگامی که دولت در یک جامعه از اطلاعات کافی در خصوص تخصیص و توزیع انرژی آگاه نباشد مدل تخصیص و توزیع خود را بر اساس اطلاعات کمی قرار می دهد و امکان برآورد با افزایش خطا در مطالعه و عمل افزایش می یابد ولی با افزایش اطلاعات می توان فهمید که وضعیت توزیع انرژی در مناطق کشور چگونه است و کدام مناطق نیاز به این انرژی دارند در نتیجه بر اساس مدل تخصیص از مناطق که مازاد دارند توزیع انرژی کاسته و به مناطق نیازمند براساس ضرایب وزنی مشخص خود اضافه می گردد که با این کار هم از اتلاف انرژی چلوگیری می شود و هم کارایی کل افزایش می یابد و به همین دلیل است که در ادبیات اقتصادی اطلاعات کافی از شروط اصلی بازار رقابت کامل می باشد .
نکته پایانی در این مورد آن است که میزان هزینه اطلاعاتی با گسترش حوزه گردش اطلاعاتی افزایش می یابد چرا که هرچقدر گردش اطلاعات از مرکز خود فاصله بگیرد امکان افزایش اخلال بیشتر می شود و فزونگی نیز افزایش یافته و به دلیل آنکه باید از روشهای تصحیح اطلاعاتی استفاده نمود هزینه اطلاعاتی نیز افزایش می یابد .
2-3) رابطه اطلاعات و سطوح اجتماعی :
همراه با گسترش آمار و داده ها سطوح مختلف اطلاعاتی تشکیل خواهد گرفت که تمامی آنها ویژگیهای خاص طبقه خود را خواهد داشت و سیر تکاملی خود را دارد و هر سطح نهادهای خاص خود را خواهد داشت که این نهادها بر مبنای کارکرد روابط آماری جدیدی شکل خواهد گرفت که فقط در همان سطح دارای معنا می باشد ولی برای سطوح قبلی و بعدی خود فاقد معنا می باشد . به طور مثال آمار و داده هایی که در سطح نمادین (اولیه ) گروه داده ها وجود دارد برای سطح بعدی که سطح فرمان شناختی است بی معنا می باشد چرا که معنای روابط را شناسه ها و کدهایی مشخص خواهند کرد که برای خرده نهادهای همان گروه دارای معنا می باشد . بنابراین نهادهای موجود در سطح نمادین توانایی درک آنچه که در سطح بعدی (فرمان شناختی ) رخ خواهد داد را نمی توان درک کند و همینطور نهادهایی در سطح فرمان شناختی وجود دارند هرچند توانایی شناسایی درک فرایند مرحله قبل را دارند ولی لزومی برای اینکار نمی بینند .
اطلاعاتی که براساس داده های خام شکل می گیرند پایه و اساس تمامی پدیده های پیرامون مارا تشکیل می دهند و این حالت تنها مربوط به جوامع بشری و علوم انسانی نمی باشد بلکه در علوم طبیعی از زیست شناسی گرفته تا فیزیک نقش عمده ای را بر عهده دارند، آنچانکه در زیست شناسی آنچه رابطه میان یاخته ها و هورمونها و ... را تنظیم می کند اطلاعات می باشد . همینطور در اقتصاد به عنوان یکی از شاخه های علوم انسانی اطلاعات است که مبنای رفتار عوامل موجود در بازار است و باعث تعدیل می گردد و همانطور که بارها در این مقاله توضیح داده شده است اطلاعات حالت پردازش داده شده داده های خام می باشند و بدیهی است با هرگونه انحراف از فرایند صحیح گردش اطلاعات در مراحل پردازش نمی توان انتظار کارکرد بهینه از کل سیستم را داشت .
باید در نظر داشت که در فرآیند گردش اطلاعاتی داده های خام که وارد چرخه سیستم اطلاعاتی ـ مدیریتی می شوند به علت سهولت در گردش با توجه به مجرای شبکه ارتباطی کد بندی می شوند و هرکد بار معنایی خاص را به داده می دهد و در هنگام گردش اطلاعات با افزایش اطلاع رسانی کارکرد دوگانه به وجود می آیداول کد و نقش غیر دلالت کنندگی به این شکل که کدها و نشانه ها حالت وجود یا عدم وجود یک حالت را بیان می کنند و دوم زمانی که این کدها مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند بار معنایی خاصی پیدا می کنند و نقش دلالت کننده را ایفا می کنند. به طور مثال اگر قیمت را به عنوان اطلاعاتی در نظر بگیریم که از داده های خام خود مانند نقش دستمزد نیروی انسانی ، نقش اجاره سرمایه در تولید و ... تشکیل شده اند به فعالان بازار این نشانه را می دهند که آیا بازار با کمبود ( در صورت افزایش قیمت ) و یا افزایش (در صورت کاهش قیمت ) روبرو است یا خیر؟ پس در اینجا نقش غیر دلالت کننده اطلاعات خام به دست می آید و پس از آنکه بازار نسبت به این حالت تحلیل را انجام داد و نسبت به رفع کمبود یا مازاد از خود عکس العمل نشان داد نقش دلالت کننده اطلاعاتی را به خود می گیرد .
شانون در علوم اجتماعی روشی برای اندازه گیری پیامها پیشنهاد می دهد و در انتها یادآور می شود که مقدار اطلاع پیام خاصیتی است از کد پیام نه خود پیام . به عبارت دیگر هر اطلاع پردازش شده ای که از سوی ارائه دهنده ارائه می شود با یک کد و شناسه ای شناخته می شود و آنچه که به پیامها بار معنایی می دهد کدهای شناخته شده ای است که برای کاربر آشنا می باشد . به عنوان مثال طبقه بندی فعالیتهای اقتصادی براساس ماهیتشان منجر به تشکیل کدهای isicمی باشد و اگر کاربر بتواند نسبت به آنها تجزیه و تحلیل مناسبی داشته باشد نقش دلالت کننده ای می یابد .
بنابراین هنگامی که کدها در جریان گردش اطلاعات مخدوش شوند بحران اطلاعاتی نیز پیدا می شود و می تواند یکی از سه حالت انحراف آماری را به وجود آورد و مشخص است که بدون کد گذاری اطلاعات به مثابه داده های خاصی می مانند که نمی توانند نقش پیام به خود گرفته و به علت پراکندگی و عدم دسته بندی درست کارکردی اخلال گونه پیدا می کنند .
چنانچه بخواهیم نقش پیوند نوع اطلاعات را با پدیده های اجتماعی بیان کنیم باید عنوان نمود که اطلاعات در سطح جامعه به دو دسته صوری و ساختاری تقسیم می شوند . اطلاعات صوری همان نقش غیر دلالت کننده ی اطلاعات را دارد و هنگامی که توسط کدها بار معنایی خاصی پیدا می کنند نقش تحلیل و ساختاری را می یابند . به نوع دیگری می توان گفت که داده ها می توانند نقش صوری داشته باشند و این در حالی است که اطلاعات پردازش شده کارکردی شبیه به اطلاعات ساختاری را دارند که قابل اطمینان هستند کارکرد اطلاعات ساختاری نقش ذخیره پذیری آنها نیز می باشد به این شکل که اطلاعات ساختاری در حافظه ذخیره می شوند و می توانند در زمان مناسب جهت ادامه فرایند کار از آنها یاری گرفت . به طور مثال تجزیه و تحلیلهایی که gdpr در برنامه ریزی منطقه ای دارند ممکن است در یک دوره انجام پذیرد ولی کاربرد آنها در زمان دیگری انجام پذیرد بنابراین خاصیت ذخیره پذیری را در خود دارند البته دوره ی زمانی بهینه را باید در نظر داشت بطوریکه چنانچه در زمان مناسب کاربردها انجام نپذیرد و تحلیلها به موقع مورد استفاده واقع نشوند ارزش اطلاعاتی خود را از دست می دهند .
حال که مباحث مربوط به کد گذاری و انواع اطلاعات مشخص شده است می توان جوامع اطلاعاتی را تقسیم بندی کرد که این تقسیم بندی به میزان کاربرد اطلاعات وابسته است و متناسب با افزایش کاربرد اطلاعات و ایجاد کدها لایه های امنیتی جدید تری نیز تعریف می شوند و آنچه که بدیهی است که با گسترش جامعه فرایند گردش اطلاعاتی نیز افزایش یافته و کدهای جدیدتری نیز تعریف می شوند .
پنج نوع جامعه اطلاعاتی را می توان با توجه به کارکردشان به دست آورد که عبارتند از:
1-2-3) جامعه اطلاعاتی انرژتیکی : در این جامعه اطلاعات پردازش شده به علت عدم توانایی بالا در پردازش داده های خام اولیه توان تحلیل قوی را ندارد و در حد کاربردهای اولیه باقی می مانند . در این دو جامعه اطلاعاتی گردش اطلاعات در جهت پرورش نیروی کار می باشد چرا که هدف از ایجاد چنین جامعه ای پرورش قوه کار فیزیکی می باشد و اطلاعات خود را به صورت تجدید قوای کار جهت تولید کار مجدد می باشد . در این جامعه اطلاعاتی مانند تامین حداقل کالری لازم برای بدن کارگران برای تولید دوباره آنهم بر اساس تجربه نه علم می باشد و نه بیشتر . سرکوب اطلاعاتی در این جامعه پایین می باشد چرا که اطلاعات موجود در این نوع جامعه از نوع اطلاعاتی ساده می باشد که اهمیت ارزشی چندانی ندارند بنابراین هزینه سرکوب اطلاعاتی در این نوع جامعه بیشتر از منافع آتی طرح می باشد در نتیجه از لحاظ اقتصادی این فرایند ارزش چندانی برای دولت ندارد. باید این نکته را در نظر گرفت که این جامعه از لحاظ جامعه شناسی اقتصادی خود اولین جوامعی می باشند که تقسیم کار و تخصص گرایی به مفهوم پیشرفته در آن وجود نداشته است و فعالیت اقتصادی عمدتاً کاربر بوده است . به طوری که مبتنی بر انرژی بدنی و بازده نزول محصول بوده است پس گردش اطلاعات از یک طرف به علت عدم وجود آمارهای خام منظم و سیستم پردازش درست و از طرف دیگر عدم درک ضرورت این فعالیت اهمیت چندانی نداشته است .
2-2-3) جامعه اطلاعاتی فرمان شناختی: این جامعه حالت پیشرفته تری نسبت به جامعه قبل دارد و گردش اطلاعاتی بیشتر از جامعه قبل می باشد چرا که جامعه کارگری اهمیت جریان اطلاعات در زندگی خود تا حدودی آگاه شده اند . در این جامعه گردش اطلاعات جنبه صدور فرمان از یک ناحیه مرکزی را دارد بنابراین سانسور اطلاعاتی شدید می باشد و تنها اطلاعاتی جریان خواهد داشت که مورد تایید حکومت مرکزی باشد حجم اطلاعات در این جامعه افزایش می یابد و پردازنده ها نیز رو به تکامل می باشد و بدیهی است که نیاز به داده های خام نیز افزایش می یابد ولی نکته مهمی که وجود دارد آنست که در این جوامع به علت متمرکز بودن اقتصاد سانسور اطلاعاتی شدیدی وجود دارد که باعث اختلال در عملکرد نظام آماری می شود و حرکت آزاد اطلاعات آماری با موانع بسیاری روبرو می شود که نمونه بارز این جوامع را می توان در کشورهای سوسیالیستی مشاهده کرد که به علت وجود نظام برنامه ریزی متمرکز اطلاعاتی موجود در نظام آماری تحت کنترل شدید مراجع دولتی بوده و با سانسور یا سرکوب اطلاعاتی مانع از گردش آزادانه اطلاعات می شوند . این جلوگیری از گردش آزادانه اطلاعات از مرحله جمع آوری داده های خام آغاز و در مراحل پردازش و ... نیز ادامه می یابد و به تدریج اطلاعات در گردش نظام آماری با روند و شکل و قالب موجود شکل گرفته و اگر زمانی در بلند مدت اطلاعات درستی به سیستم راه یابد سیستم اطلاعاتی آنرا متغیری برون زا و غیر عادی در نظر می گیرد . در این مرحله به علت نیاز به اطلاعات در سیستم جامعه مراکز آماری به وجود می آید که تحت کنترل دولت قرار دارد و اطلاعات مورد نیاز دولت را در قالب گردش اطلاعاتی ایجاد می کند و با توجه به آنکه کاربر اصلی ونهایی دولت می باشد جامعه آزاد از دسترسی به اطلاعات مرحوم می باشد و نوعی جامعه اطلاعاتی به وجود می آید که بر اساس زمان دولتها تشکیل می گیرد .
3-2-3) جامعه اطلاعاتی معنا شناختی : جامعه در این مرحله وارد تحول تازه ای می شود و کارگران به واسطه کسب اطلاعات بیشتر و نیاز جامعه به تنوع مشاغل و فعالیتها خواهان افزایش گردش اطلاعات موجود در جامعه می شوند و از طرف دیگر به واسطه عملکرد ضعیف نظام سوسیالیستی در این گونه جوامع بخش خصوصی فعال خواهان افزایش فعالیت بر سطح جامعه می شوند که در نتیجه آن نیاز به اطلاعات درست بیش از پیش احساس می شود در نتیجه بخش دولتی با سپردن فعالیتها به بخش خصوصی و کاهش تصدی گریهای خود در زمینه اقتصاد جامعه را برای گردش اطلاعات درست تر آماده می سازد و بنابر ماهیت موجود در بازار شرکتهای سهامی جهت افزایش سودآوری خود نیازمند اطلاعات درست می شوند در نتیجه مراکز مطالعاتی متعددی جهت پاسخ به این نیاز به وجود می آید که به سمت و سوی گسترش نظام نرم افزاری و کاهش فعالیتهای سخت افزاری (انرژتیکی ) پیش می رود . بدیهی است که همچنان با حرکت به سوی نظام آماری پیشرفته تر و ایجاد جامعه معنا شناختی از فعالیتهای انرژتیکی کاسته شده و صرفه جویی در انرژی به وجود می آید . به عبارت دیگر با افزایش گردش آزادانه اطلاعات، کاربران به سمت صرفه جویی در انرژی پیش می روند که یکی از مشخصه های اصلی جامعه اطلاعاتی معنا شناختی می باشد .
در این گونه جوامع به علت افزایش جمعیت و نیاز به گردش اطلاعات نهادهای آماری پیشرفته تر جهت پاسخ به نیازهای جامعه به وجود می آید که در درون آن نهادها توجه به آمار پیشرفته و پیشرفتهای آن مورد بررسی قرار می گیرد و اقتصاد به تدریج از حالت مبتنی بر نظام متمرکز به سمت اقتصاد آزاد پیش می رود به دلیل آنکه تا حدود زیادی گردش اطلاعات آزادانه تر انجام می شود نهادهای خصوصی گسترش یافته و فعالیت آماری به تدریج از حالت انحصار گونه دولتی خارج می گردد و به نظام بازار سپرده می شود که از ویژگیهای اصلی آن کاهش سرکوب و سانسور اطلاعاتی و افزایش اهمیت داده های خام می باشد .
4-2-3) جامعه نمادین : پس از جامعه معنا شناختی در مرحله بعدی جامعه ای به وجود می آید که در آن بخش خصوصی در اقتصاد از استحکام بالایی برخوردار شده است و مفاهیم بازار مدرن توسعه یافته است . در این جامعه به دلیل برقراری دموکراسی واقعی الگوی رفتاری جامعه تغییر یافته و مفاهیمی مانند مد گرایی و نمایش های القایی مصرفی افزایش می یابد . گردش اطلاعات از آزاد ترین حالت گردش خود برخوردار می باشد و نهادهای آماری به دلیل افزایش تخصص آماری همراه با وجود داده های با کیفیت بالا سطح رفاه و توسعه جامعه را افزایش می دهد و اهیمت گردش اطلاعات به مراتب از دوره های قبل بیشتر می شود چرا که ارتباطات در این گونه جوامع پیش زمینه رشد جامعه می باشد و اهمیت داده های آماری به دلیل ضرورت آنها در زندگی نه تنها توسط متخصصان بلکه توسط مردم عادی جامعه نیز به درستی درک می شود . پیدایش لوازم گسترش روابط ارتباطی ضرورت تشکیل شبکه های رایانه ای را در جوامع بوجود می آورد و به دلیل نقل و انتقالات دانش از یک سو و از سوی دیگر گسترش روابط تجاری جوامع اقتصاد شبکه ای به وجود می آید که مبتنی بر گردش اطلاعات به طور آزاد و توضیع بهینه آن در سطح جامعه می باشد چرا که یکی از پیش شرطهای اقتصاد رقابتی گردش آزادانه اطلاعات و وجود اطلاعات کامل در میان افراد جامعه می باشد . البته باید توجه داشت که ممکن است جامعه ای هنوز از دموکراسی کامل در این مرحله برخوردار نشده باشد بنابر این دولت ها معمولاً تا حدود زیادی سرکوب اطلاعاتی یا سانسور را در دستور کار خود دارند و این بستگی به نوع حکومتها دارد مثلاً در برخی از کشورهای افریقایی که هنوز از توسعه کافی در زمینه اقتصاد سیاسی برخوردار نیستند وجود دولتهای دیکتاتوری نظارت شدیدی بر فرایند گردش اطلاعات جهت کنترل اطلاعات داشته باشند ولی از آنجا که فعالیتهای فیلتر شکنی رواج دارد در این نوع جامعه نمی توان به طور کامل از گردش آزادانه اطلاعات برای همیشه جلوگیری کرد .
5-2-3) جامعه اطلاعاتی ارتباطی : با تکامل یافتن جامعه اطلاعاتی نمادین و رفع موانع آن گردش اطلاعات آزادانه تر انجام می شود و حداقل انسداد زدایی و ایجاد پارازیت باعث کاهش خطای غیر سیستماتیک گردش اطلاعات می گردد . این حالت بهترین حالتی است که نقش داده های خام و آمار پردازش شده در آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می شود و پیشرفت نرم افزارهای رایانه ای باعث کاهش سرکوب یا سانسور اطلاعاتی می شود و به دلیل آنکه بخش خصوصی جهت افزایش سود آوری خود به آمار و اطلاعات درستی نیاز دارد داده های خام به عنوان خوراک سیستمهای اطلاعاتی ـ عملیاتی اهمیت بسیار زیادی می یابند و آمار نقش بسیار مهمی در زندگی اجتماعی ، اقتصادی افراد ایفاد می کند . از لحاظ سیاسی این مرحله از جامعه را می توان همسو با دموکراسی کامل و از نظر اقتصادی نیز می توان آن را همسو با بازار رقابت کامل در نظر گرفت. البته با گسترش سامانه های ارتباطی امکان دارد آمار و ارقام متناقضی نیز تولید شود ولی به علت آنکه مراکز و نهادهای تخصصی آماری هرکدام سعی دارند با توسل به روشهای بهینه علمی هزینه تولید و توزیع اطلاعات را کاهش دهند خود به خود آمارهای متناقض در جامعه نقض می شود (با مباحث علمی آکادمیک) .
3-4) تورم اطلاعاتی :
در مباحث اقتصادی تورم یکی از معضلات اقتصادی می باشد و در این بخش سعی بر آن است که این مفهوم را به داده ها و تحلیل آماری مربوط ساخته و آنرا مورد بررسی قرار دهیم .
همانطور که بیان شد اخلال در گردش آمار و اطلاعات به وسیله عوامل مختلف باعث می شود که حجم اطلاعات(داده های خام پردازش شده ) افزایش یابد چرا که در خلال سرکوب اطلاعاتی آمارهای نادرستی به علت جایگزین شدن آمارهای درست باعث افزایش حجم اطلاعات در گردش شده ولی عملاً کاربرد کمی داشته باشند که این حالت را معمولاً تورم اطلاعاتی می نامند (حجم بالای اطلاعات همراه با کاسته شدن از ارزش ماهیتی آن ) .
تورم اطلاعاتی مانند تورم پول در اقتصاد نشانه های نادرستی را به کاربر نشان خواهد داد و از اطمینان آماری می کاهد تا آنجا که تحلیل آماری را فاقد ارزش می کند. این تورم اطلاعاتی می تواند بعلت ضعف کانال ارتباطی یا فزونگی بیش از حد باشد که تحلیلگر را با انبوهی از آماره های غیر قابل اطمینان مواجه می سازد و از درجه روایی یا پایایی آماری می کاهد .
بنابراین افزایش فزونگی (بیش از حد استاندارد) کاهش ارزش اطلاعاتی همزمان را در پی دارد که همراه با خود باعث افزایش مصرف انرژی می شود و هزینه فزاینده ای را به سیستم اطلاعاتی تحمیل خواهد کرد .
به طور مثال، تحلیلگری می خواهد نقش GDP را در رشد و توسعه اقتصادی نشان دهد و به سری زمانی GDP نیاز دارد که این GDP ها می توانند همراه با زیر بخشهای خود از روشهای سه گانه ای ( هزینه ای ، درآمدی و تولیدی ) به دست آیند و چنانچه به طور مثال یکی از این سری زمانیها موجود نباشند باید به برآورد روی آورد و حال آنکه ممکن است این برآوردها با اتکا به روشهای مختلف منجر به تولید سه دسته آمارهای متناقض شود و اختلاف آنها طوری باشد که نتوان آنها را با (تعدیل اشتباهات آماری ) اصلاح کرد . در این حالت ها با فزونگی اطلاعاتی روبرو خواهیم شد که تحلیلگر را می تواند دچار اشتباه کند و ارزش تحلیل آماری را کاهش دهد به این پدیده تورم اطلاعاتی گفته می شود بنابراین می توان تورم اطلاعاتی را با فزونگی بهینه مرتبط دانست به طوریکه می توان به این رابطه دست یافت :
R= فزونگی یا اخلال
H= شاخص ساماندهی نظامهای اطلاعاتی یا مقدار اطلاعات واقعی
HM= حداکثر اطلاعات در گردش
همانطور که مشخص است فزونگی از حاصل تفاضل عدد یک با نسبت شاخص ساماندهی نظامهای اطلاعاتی با حداکثر اطلاعات در گردش به دست می آید . چنانچه شاخص ساماندهی نظامهای اطلاعاتی با حداکثر اطلاعات در گردش برابر باشد ، فزونگی یا اخلال صفر می شود و به این معنا است که مقدار اطلاعات در گردش در سیستم اطلاعاتی ـ عملیاتی با مقدار واقعی اطلاعات برابر است در نتیجه فزونگی صفر می باشد و بهترین حالت است چرا که نشان می دهد اطلاعات موجود در سیستم همان اطلاعات واقعی در سیستم است و تورم اطلاعاتی وجود ندارد و هرچقدر مقدار اطلاعات واقعی (H) نسبت به حداکثر اطلاعات در گردش (HM) افزایش یابد نشان دهنده آن است که روند پردازش اطلاعات با اطمینان بالاتری کار می کند و تورم اطلاعاتی کاهش می یابد.
3-5) ویژگیهای جوامع ارتباطی:
پس از آنکه جوامع بر اساس سطوح اطلاعاتی تقسیم بندی شدند می توان از جامعه ارتباطی به عنوان جامعه ای که حداکثر گردش اطلاعاتی را دارد نام برد . این جامعه از لحاظ سیاسی و اقتصادی نیز توسعه یافته است چون که تنها زمانی که نهادهای رشد یافته در جامعه ای وجود داشته باشند می توان احساس نیاز به گردش آزادانه اطلاعات پیدا کرد و گردش اطلاعات به طور آزادانه حاصل تقاضای نهادهای موجود در این جامعه می باشد. به هر حال ویژگی های اصلی جامعه ارتباطی را می توان اینگونه عنوان نمود:
1- خود مختاری : جامعه ارتباطی باید توان استقلال آماری خود را داشته باشد تا تولید اطلاعات از داده های خام را با توجه به فرایند علمی و بر مبنای خود مختاری (مخصوصا خود مختاری سیاسی ) تولید کند . این شرایط در مراحل مختلف تولید اطلاعات (داده های پردازش شده ) از مرحله تولید داده تا آنالیز اطلاعات باید وجود داشته باشد بطوری که اطمینان آماری در حد بالایی به وجود می آید و پژوهشگران و کاربران نهایی توانایی انجام تحلیلهای منطقی را داشته باشند .
2- فزونگی بهینه : همانطور که بیان شد مسیر انتقال داده ها در سیستم اطلاعاتی ـ عملیاتی با توجه به محیط سیستم آماری ممکن است انحرافاتی در گردش اطلاعات به وجود آید و اختلال هایی وارد سیستم گردد . بنابراین لازم است که در این فرایند مقدار فزونگی در حد بهینه باشد چرا که در صورت کمبود فزونگی بهینه گردش اطلاعات دچار نقص می باشد و اطلاعات ناقص وجود دارد و از طرف دیگر در صورت افزایش فزونگی حجم اطلاعات در گردش افزایش یافته و تورم اطلاعاتی به وجود می آید ضمن آنکه مقدرا بهینه فزونگی با توجه به مجرای گردش اطلاعات در نظر گرفته می شود ( پهنای باند گردش اطلاعاتی ) و این مجرا با مسیر گردش اطلاعاتی باید ظرفیت حجم اطلاعات در سیستم را داشته باشد .
3- وجود مراکز مطالعات آماری مختلف : با توجه به نیازمند بودن نهادهای موجود در این جامعه به آمارهای مطلوب (با کیفیت همراه با سرعت انتقال بالا ) نهادهای مطالعاتی فراوانی در پاسخ به این نیاز جامعه به وجود می آید که هرکدام سطحی دارند آمارهای مطلوب تری را در دسترس کاربر نهایی قرار دهند و باید به این نکته توجه داشت که متعدد بودن این مراکز برخلاف کشورهای در حال توسعه که ساختارهای اجتماعی اقتصادی مناسبی را ندارند نه تنها باعث ایجاد آمارهای متناقض نمی شوند بلکه به علت آنکه در یک شرایط رقابتی فعالیت می کنند باعث افزایش کیفیت محصولات آنها که آمار اطلاعات می باشد می گردد و ضمن آنکه تمامی اطلاعات به وسیله نهاد مستقل قدرتمندی به نام مرکز امار نظارت می باشد که خود باعث افزایش اطمینان آماری میگردد.
4- به روز بودن اطلاعات آماری: همانطور که گفته شد در جوامع ارتباطی به دلیل وجود نیاز به گردش اطلاعات باکیفیت بالا فاصله زمانی تولید آمار با کیفیت بالا باید در حد استاندارد باشد و به این دلیل به سرعت تحولات جامعه زیاد می باشد نیاز به آمارهای جدید اهمیت زیادی دارد . بنابراین مراکز تولید آمار و اطلاعات سعی می کنند اطلاعاتشان به روز باشد تا از گردونه رقابت حذف نشوند . خود این عامل باعث می شود اطلاعات به روز باشد و گردش اطلاعات سریع باشد.
در بالا مهمترین ویژگیهای یک جامعه ارتباطی بیان شد که البته این جوامع ویزگیهای دیگری را نیز دارند ولی با توجه به اینکه می توان آنها را در این موارد جای دارد زیر مجموعه ای از عوامل بالا محسوب میشوند .
3-6) نتایج و پیشنهادات:
با توجه به آنچه که در مقاله توضیح داده شد گردش آزادانه اطلاعات در یک جامعه در قالب سیستم اطلاعاتی ـ عملیاتی به کیفیت داده های خام اولیه بستگی دارد و نشان داده شد هرچند روشهای اصلاحی در سیستم اطلاعاتی ـ عملیاتی می تواند منجر به اصلاح آمارها و افزایش اطمینان آماری شود ولی باید این نکته را در نظر داشت که در صورت وجود داده های آماری نامناسب ممکن است روشهای بهینه نتواند آنها را اصلاح کند و در نتیجه باعث کاهش اطمینان آماری شود که یکی از روشهای اصلاحی فزونگی بهینه می باشد ضمناً حجم متناسب گردش اطلاعات اماری با توجه به ظرفیت مجرای ارتباطی گردش اطلاعات مطرح شد و مشخص گردید که کمبود یا میزان اطلاعات در گردش سیستم آماری می تواند منجر به ناکارایی سیستم اطلاعاتی ـ عملیاتی شود و عنوان شد که انحرافات از هر نوع که باشد می تواند منجر به اختلال در روند درست گردش اطلاعات شود وکاهش اطلاعات افزایش هزینه صرف انرژی (ریالی و فرصتی) را در پی خواهد داشت بنابراین با تکمیل تدریجی جوامع نقش اطلاعات نیز پر رنگ تر می شود بطوریکه در عالی ترین سطح یک جامعه اطلاعاتی (ارتباطی) شرایط بهینه گردش اطلاعات به وجود می آید که ویژگیهای آن در مقاله عنوان شد .
وضعیت آماری ایران در حال حاضر تا حدود زیادی از ساختار کشورهای در حال توسعه پیروی می کند بطوریکه مانند اکثر این کشورها کمبود داده های خام قابل اتکا از مهمترین علل و موانع رشد نظام آماری کشور ما می باشد و دلیل آن نیز به ساختار فرهنگی جامعه ایران و دید مردم به آمار بر می گردد که آنرا کالایی لوکس می دانند و اهمیت آنرا در زندگی روزمره خود درک نمی کنند بنابراین یکی از روشهای بنیادین این بخش افزایش آگاهی مردم در این حوزه می باشد که به برنامه های فرهنگی بر می گردد . مشکل عمده دیگر زمانبر بودن تولید آمار در این بخش می باشد که می تواند به علت کاهش داده های قابل اتکا و یا ناهمگون داده ها باشد بنابراین همانطور که مشخص است حرکت به سوی نظام ساماندهی آمار ثبتی می تواند راهگشای مشکلات موجود باشد که خوشبختانه دفتر آمارهای ثبتی مرکز آمار ایران در چند سال اخیر مطالعات اولیه خود را در این حوزه آغاز کرده است ولی تارسیدن به مقصد نهایی که همانا استقرار سیستم اطلاعاتی ـ عملیاتی مبتنی بر نظام آمارهای ثبتی می باشد راه طولانی وجود دارد .
خلاصه پیشنهادها عبارتند از :
1- افزایش آگاهی مردم جامعه در مورد نقش آمار و اهمیت آن در زندگی روزمره توسط رسانه ها.
2- آگاهی دادن به ماموران آمارگیر در دقت به ورود اطلاعات داده های خام اولیه و افزایش مهارت آنها در جمع آوری آمار .
3- سرعت دادن به تولید آمار در قالب زمانبندی های استاندارد .
4- آموزش گسترده و همگانی به کارشناسان مراکز آمار و دستگاههای اجرایی در بکار گیری اصول نظام آمارهای ثبتی .
5- افزایش استفاده از نرم افزارهای مناسب سیستم اطلاعاتی عملیاتی در قالب MIS و TPS ها در دستگاههای اجرایی کشور و آموزش کارکنان در قالب دوره های مدون آموزشی جهت افزایش کارایی آنها که منجر به افزایش دقت آماری می گردد .
مرجع ها :
1- ژاک ، اتالی؛ احمد فرجی دانا(مترجم). ابزار و گفتار در روش شناسی علم اقتصاد (1376)، نشر سمت، تهران.
2- مرکز آمار ایران ، دفتر آمارهای ثبتی، ساماندهی نظام آمارهای ثبتی (1388)، تهران.
3-فریبرز ؛ رئیس دانا؛مبانی اقتصاد سیاسی و توسعه. نشر نی.
